Inleiding tot de tentoonstelling door Rafaël Van Parys
Tentoonstelling Clara de Jong . 17 en 18 september 2022 in de kerk van Watervliet.
Inleiding.
In de jaren 60 ontmoette ik de kunstschilder Clara de Jong, samen met haar man, de kunstschilder Harry Visser.
Ze maakten deel uit van een groep Amsterdamse schilders die deze grensstreek hadden ontdekt en hier waren komen wonen. Clara stierf in 2005 en heeft een graf op de plaats die ze heeft gekozen, hier op het kerkhof rond de kerk.
Ik ben 2 jaar huisarts geweest in Gent, alvorens mij te specialiseren in de psychiatrie, en van mijn eerste verdiende geld, kocht ik een schilderij van Clara: een prachtig schilderij van een 10jarig meisje met lange vlechten dat op een stoel zit voor een raam met een boek op haar schoot, waarin ze geconcentreerd zit te lezen. Dat meisje is haar dochter Ruth, die nu hier onder ons is, en die ik nog maar vrij recent terug ontmoet heb.
Dus: ik ben een weg gegaan van de ontmoeting met Clara , naar de ontmoeting met Ruth, als kind en nu als volwassene architecte, naar de herontmoeting met Clara in deze expositie.
Het bijzonderste in ons leven is de ontmoeting met mensen. Dat is het enige wat telt. Ons levensverhaal is het verhaal van onze ontmoetingen met andere mensen.
Hoe kunt U Clara in deze expositie ontmoeten?
De schilderijen, aquarellen, tekeningen die hier hangen komen voort uit de geest, de binnenkant van Clara. Wat ze gedacht heeft, wat ze gevoeld heeft, wat haar stemming was, wat haargedreven heeft, wat ze zich herinnerd heeft, wat ze zich voorgesteld heeft: dat alles bevindt zich in en op het schilderij of tekening.
Als we dus een stap zetten van het beschilderde doek naar Clara achter de schildersezel, dan is er een ontmoeting met deze wonderbaarlijke dochter van een Joodse moeder en een kunstschilder; zelf later kunstschilder geworden ; echtgenote van een Joodse-Amsterdamse kunstschilder; moeder van 3 kinderen; lid van vakverenigingen; maatschappijbetrokkene en activiste voor de rechten van de vrouw in de kunstwereld; diepvoelende, vrouw, die diepgaande trauma’s heeft beleefddoor nazimisdaden in oorlogstijd . We zien haar levensverhaal in haar doeken.
Clara is in 1928 in Parijs geboren… une parisienne. Dochter van een getalenteerde schilder en een fijne Joodse moeder. Wat een sprookjesachtig begin. Maar al gauw kwam de harde gewelddadige realiteit: scheiding van haar ouders, terugkeer naar Amsterdam, het uitbreken van de tweede wereldoorlog met de vervolging van de Joden en tenslotte in 1945 de deportatie van haar moeder naar Auschwitz, waar ze de dood vond.
Geen wonder dat haar schilderijen en tekeningen zo diepmenselijk en ernstig zijn. Het trauma van de deportatie en dood van haar moeder heeft ze later in haar leven ook expliciet gestalte kunnen geven in tekeningen en schilderijen.Eerst in 1978 in een reeks tekeningen van premature couveuse-kinderen in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Later , in 1985, toen ze al 57 jaar was, maakt ze een monumentale serie van 19 tekeningen en 16 schilderijen over de deportatie van de Amsterdamse Joden 1940-1945.
Hier nu in de Watervlietse kerk ziet U een aantal schilderijen en tekeningen. Talloze keren zwierf Clara rond in Watervliet met haar schildergerei bij zich en ze maakte veel portretten van dorpsgenoten . Ze schilderde het dorp en zijn landschap in al zijn facetten.
In haar schilderijen ziet U een vrouw die niet houdt van abstract denken. Ze schildert dan ook figuratief. De mensen in haar schilderijen zijn levendig, echt, hebben een duidelijke uitdrukking, zelden vrolijk. Het zijn geen heren of dames, wel dikwijls volkse types. Zie maar naar “Martha doet commissies”. Clara treedt Martha gevoelvol tegemoet en heeft contact met de echtheid van haar zijn, zonder opsmuk. En terzelfdertijd zet ze het dorp erbij , de kerk, het straatje naar de kerk. Clara geeft aan: ik hou van dit leven en dit dorp waarnaar ik iedere zomer verhuis en waar ik wil blijven na mijn dood. Die liefde ziet U ook in de dorpsgezichten en in de landschapsschilderijen . Ze houdt van de melancholie van de rijen populieren langs de dijken, langs het kanaal..
En als ze eenmaal iemand of een dorp graag ziet, dan blijft ze verknocht. Ze is, samen met haar man Harry Visser, de enige van de kunstenaarsgroep van de jaren ’60 , die hier gebleven is. Zij is de schilderes van Watervliet
Dus, als U straks voorbij de schilderijen en tekeningen looptkan ik U een dubbele raad geven. De eerste raad is: tracht goed te kijken . Blijf stilstaan. Kijk naar de details. Kijk naar de oogopslag, de blik, het wegkijken, de mond, de handen, het haar , de hoed of pet. Clara capteert de mensen die ze tekent in hun eigen wereld . En altijd luisterde ze aandachtig naar hun verhalen, naar de drama’s in hun leven.
De tweede raad is: wees ervan bewust dat U niet alleen bent als u naar haar kunstwerken kijkt; achter het schilderij of de tekening, zit de schilderende, voelende, denkende, bewegende Clara. U ziet wat zij voor ogen heeft en wat ze denkt en voelt en wil en wat ze liefheeft . Bij elk schilderij ontmoet U de geest, de binnenkant van Clara, levend aanwezig in het kunstwerk.
Rafaël Van Parys
Inleiding.
In de jaren 60 ontmoette ik de kunstschilder Clara de Jong, samen met haar man, de kunstschilder Harry Visser.
Ze maakten deel uit van een groep Amsterdamse schilders die deze grensstreek hadden ontdekt en hier waren komen wonen. Clara stierf in 2005 en heeft een graf op de plaats die ze heeft gekozen, hier op het kerkhof rond de kerk.
Ik ben 2 jaar huisarts geweest in Gent, alvorens mij te specialiseren in de psychiatrie, en van mijn eerste verdiende geld, kocht ik een schilderij van Clara: een prachtig schilderij van een 10jarig meisje met lange vlechten dat op een stoel zit voor een raam met een boek op haar schoot, waarin ze geconcentreerd zit te lezen. Dat meisje is haar dochter Ruth, die nu hier onder ons is, en die ik nog maar vrij recent terug ontmoet heb.
Dus: ik ben een weg gegaan van de ontmoeting met Clara , naar de ontmoeting met Ruth, als kind en nu als volwassene architecte, naar de herontmoeting met Clara in deze expositie.
Het bijzonderste in ons leven is de ontmoeting met mensen. Dat is het enige wat telt. Ons levensverhaal is het verhaal van onze ontmoetingen met andere mensen.
Hoe kunt U Clara in deze expositie ontmoeten?
De schilderijen, aquarellen, tekeningen die hier hangen komen voort uit de geest, de binnenkant van Clara. Wat ze gedacht heeft, wat ze gevoeld heeft, wat haar stemming was, wat haargedreven heeft, wat ze zich herinnerd heeft, wat ze zich voorgesteld heeft: dat alles bevindt zich in en op het schilderij of tekening.
Als we dus een stap zetten van het beschilderde doek naar Clara achter de schildersezel, dan is er een ontmoeting met deze wonderbaarlijke dochter van een Joodse moeder en een kunstschilder; zelf later kunstschilder geworden ; echtgenote van een Joodse-Amsterdamse kunstschilder; moeder van 3 kinderen; lid van vakverenigingen; maatschappijbetrokkene en activiste voor de rechten van de vrouw in de kunstwereld; diepvoelende, vrouw, die diepgaande trauma’s heeft beleefddoor nazimisdaden in oorlogstijd . We zien haar levensverhaal in haar doeken.
Clara is in 1928 in Parijs geboren… une parisienne. Dochter van een getalenteerde schilder en een fijne Joodse moeder. Wat een sprookjesachtig begin. Maar al gauw kwam de harde gewelddadige realiteit: scheiding van haar ouders, terugkeer naar Amsterdam, het uitbreken van de tweede wereldoorlog met de vervolging van de Joden en tenslotte in 1945 de deportatie van haar moeder naar Auschwitz, waar ze de dood vond.
Geen wonder dat haar schilderijen en tekeningen zo diepmenselijk en ernstig zijn. Het trauma van de deportatie en dood van haar moeder heeft ze later in haar leven ook expliciet gestalte kunnen geven in tekeningen en schilderijen.Eerst in 1978 in een reeks tekeningen van premature couveuse-kinderen in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Later , in 1985, toen ze al 57 jaar was, maakt ze een monumentale serie van 19 tekeningen en 16 schilderijen over de deportatie van de Amsterdamse Joden 1940-1945.
Hier nu in de Watervlietse kerk ziet U een aantal schilderijen en tekeningen. Talloze keren zwierf Clara rond in Watervliet met haar schildergerei bij zich en ze maakte veel portretten van dorpsgenoten . Ze schilderde het dorp en zijn landschap in al zijn facetten.
In haar schilderijen ziet U een vrouw die niet houdt van abstract denken. Ze schildert dan ook figuratief. De mensen in haar schilderijen zijn levendig, echt, hebben een duidelijke uitdrukking, zelden vrolijk. Het zijn geen heren of dames, wel dikwijls volkse types. Zie maar naar “Martha doet commissies”. Clara treedt Martha gevoelvol tegemoet en heeft contact met de echtheid van haar zijn, zonder opsmuk. En terzelfdertijd zet ze het dorp erbij , de kerk, het straatje naar de kerk. Clara geeft aan: ik hou van dit leven en dit dorp waarnaar ik iedere zomer verhuis en waar ik wil blijven na mijn dood. Die liefde ziet U ook in de dorpsgezichten en in de landschapsschilderijen . Ze houdt van de melancholie van de rijen populieren langs de dijken, langs het kanaal..
En als ze eenmaal iemand of een dorp graag ziet, dan blijft ze verknocht. Ze is, samen met haar man Harry Visser, de enige van de kunstenaarsgroep van de jaren ’60 , die hier gebleven is. Zij is de schilderes van Watervliet
Dus, als U straks voorbij de schilderijen en tekeningen looptkan ik U een dubbele raad geven. De eerste raad is: tracht goed te kijken . Blijf stilstaan. Kijk naar de details. Kijk naar de oogopslag, de blik, het wegkijken, de mond, de handen, het haar , de hoed of pet. Clara capteert de mensen die ze tekent in hun eigen wereld . En altijd luisterde ze aandachtig naar hun verhalen, naar de drama’s in hun leven.
De tweede raad is: wees ervan bewust dat U niet alleen bent als u naar haar kunstwerken kijkt; achter het schilderij of de tekening, zit de schilderende, voelende, denkende, bewegende Clara. U ziet wat zij voor ogen heeft en wat ze denkt en voelt en wil en wat ze liefheeft . Bij elk schilderij ontmoet U de geest, de binnenkant van Clara, levend aanwezig in het kunstwerk.
Rafaël Van Parys